ΔΕΙΤΕ ΠΡΩΤΟΙ ΟΛΑ ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΦΟΙΤΗΤΙΚΑ ΝΕΑ ΣΤΟ GOOGLE NEWS
Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Κάνε την αίτησή σου τώρα!
Ιδιωτικά Πανεπιστήμια στην Ελλάδα;
Γράφει ο Παντελής Μαρκούλης* Φοιτητής Νομικής στα Φοιτητικά Νέα/Foititikanea.gr
Εισαγωγικά το θέμα της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων είναι ένα από τα πλέον συζητημένα τις τελευταίες ημέρες, κυρίως λόγω των προτάσεων που κατατέθηκαν στον δημόσιο διάλογο από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Πιο συγκεκριμένα, ο πρόεδρος της ΝΔ, σε συνάντησή του με πρωτοετείς φοιτητές, δεσμεύτηκε για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Η πρόταση, σε καμία περίπτωση καινοφανής, γίνεται αποδεκτή από ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας, χωρίς όμως να εξετάζεται με την προσοχή που της αρμόζει.
Το άρθρο 16 §5 του ισχύοντος Συντάγματος ορίζει ότι «[η] ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση». Σύμφωνα, επομένως, με αυτήν τη διάταξη, η τριτοβάθμια εκπαίδευση δυνατόν να παρέχεται μόνο από ιδρύματα που αποτελούν ΝΠΔΔ (διεπόμενα, δηλαδή, από τις διατάξεις του δημοσίου και όχι του ιδιωτικού δικαίου) τα οποία, μάλιστα, είναι «εξοπλισμένα» με πλήρη αυτοδιοίκηση (δηλαδή, εκτός από δημοσιονομική και διοικητική αυτοτέλεια συνιστούν διακριτά νομικά πρόσωπα).
Στην κατηγορία των παραπάνω πανεπιστημιακών ιδρυμάτων ανήκουν, επί παραδείγματι, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και άλλα. Τα κρατικά πανεπιστήμια είναι μη κερδοσκοπικά, δηλαδή δεν επιδιώκουν την απόκτηση κέρδους από τη δραστηριότητά τους, η οποία διακρίνεται:
i) στην κατάρτιση των φοιτητών μέσω της διδασκαλίας και
ii) στην προώθηση της γνώσης εν γένει μέσω της έρευνας. Τα κρατικά πανεπιστήμια χρηματοδοτούνται από το κράτος για την επίτευξη του ειδικού σκοπού της εκπαίδευσης που τους έχει ανατεθεί, έχουν ιδιωτική περιουσία και δικό τους προσωπικό, διοικούνται από δικά τους όργανα, εποπτεύονται από το κράτος (διοικητική εποπτεία) και χαίρουν αυτοδιοίκησης (αυτοδιοίκηση καθ’ ύλη/ καθ’ υπηρεσία).
Στο εξωτερικό
Σε ξένα κράτη συναντά κανείς πληθώρα ιδιωτικών πανεπιστημίων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Κύπρος, στην οποία από το 1980 λειτουργεί ιδιωτικό πανεπιστήμιο, στο οποίο συρρέουν Έλληνες οι οποίοι είτε απέτυχαν είτε δεν επιδίωξαν καν την εισαγωγή τους στο επιθυμητό τμήμα στην Ελλάδα. Η αναγνώριση των πτυχίων αυτών των πανεπιστημίων από το ελληνικό κράτος δεν συναντά πλέον προβλήματα, ενώ οι περιπτώσεις όπου απαιτούνται εξετάσεις για την αναγνώριση (ισοτιμίας) έχουν περιοριστεί με τον ν. 3328/2005 (πρώην ΔΙΚΑΤΣΑ, ήδη ΔΟΑΤΑΠ). Σήμερα, τα πτυχία από τα περισσότερα πανεπιστήμια των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι αναγνωρισμένα από το ελληνικό κράτος.
Στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα λειτουργεί ένας ικανός αριθμός «ιδιωτικών πανεπιστημίων», υπό το όνομα, όμως, «κολλέγια». Πρόκειται για κερδοσκοπικά, μη κρατικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, τα οποία προσφέρουν τη δυνατότητα σε όσους δεν επέτυχαν να εισαχθούν σε κάποιο κρατικό πανεπιστήμιο (και έχουν, βέβαια, την οικονομική δυνατότητα να αντεπεξέλθουν στα υψηλά δίδακτρα) να λάβουν ένα πτυχίο, το οποίο δεν έχει καμία διαφορά από αυτό που λαμβάνει ένας απόφοιτος δημόσιου πανεπιστημίου. Μάλιστα, τα κολλέγια αυτά συνεργάζονται συχνά με πανεπιστήμια του εξωτερικού (συνήθως με αυτά της Μ. Βρετανίας), προσφέροντας σπουδές ακόμη και Νομικής, με τη διδασκαλία να γίνεται στην Ελλάδα.
Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια του εξωτερικού μπορούν να διακριθούν με κριτήριο τον χαρακτήρα του καταστατικού τους σκοπού σε: i) κερδοσκοπικά και ii) μη κερδοσκοπικά. Τα κερδοσκοπικά ιδιωτικά πανεπιστήμια λειτουργούν όπως μία επιχείρηση, δηλαδή επιδιώκουν το κέρδος. Δεδομένου ότι η εκπαίδευση, ως αγαθό, δεν μπορεί να αποσβέσει άμεσα την εξαιρετικά δαπανηρή επένδυση που απαιτείται για την ίδρυση ενός πανεπιστημίου από κάποιον ιδιώτη, ο τελευταίος θα λειτουργήσει περιοριστικά, όπως ένας έμπορος· θα μειώσει, δηλαδή, την ποιότητα των σπουδών και των καθηγητών, με αποτέλεσμα το ιδιωτικό πανεπιστήμιο να προσφέρει χαμηλής ποιοτικής στάθμης εκπαίδευση. Από την άλλη πλευρά, τα μη κερδοσκοπικά ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν ιδρύθηκαν από κάποιον ιδιώτη με σκοπό την απόκτηση κέρδους. Αντιθέτως, τα περισσότερα ιδρύθηκαν βάσει κάποιου κληροδοτήματος ή με την επένδυση κάποιου ιδρύματος. Στην τελευταία αυτή κατηγορία ανήκουν το Harvard University, το University of Michigan, το MIT και άλλα φημισμένα πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν είναι εύκολη. Αρκετοί υποστηρίζουν ότι δεν πρέπει να επιτραπεί η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, αφενός μεν επειδή έχουν γίνει πολλοί αγώνες για την κατάκτηση της δημόσιας δωρεάν παιδείας (ιδεολογικό επιχείρημα), αφετέρου δε επειδή η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων θα οδηγήσει νομοτελειακά στον μαρασμό των δημοσίων, καθώς η αρχική οικονομική δυνατότητα του ιδιώτη –ενισχυόμενη από τα καταβαλλόμενα δίδακτρα- θα αποτελέσει πόλο έλξης για τους καλύτερους καθηγητές, με αποτέλεσμα το δημόσιο πανεπιστήμιο να στερηθεί ικανού εκπαιδευτικού προσωπικού (ορθολογικό επιχείρημα).
Η απάντησή μου στην παραπάνω επιχειρηματολογία είναι η εξής: αναντίλεκτα, η δημόσια δωρεάν παιδεία συνιστά ένα από τα σημαντικότερα κοινωνικά αγαθά, για την απόλαυση των οποίων δόθηκαν μάχες. Ωστόσο, το ορθολογικό επιχείρημα, όπως αναλύθηκε παραπάνω, δεν ευσταθεί. Και τούτο, διότι, όπως προεκτέθηκε, το ιδιωτικό πανεπιστήμιο στην Ελλάδα θα είναι κερδοσκοπικό και ως εκ τούτου κανένας ιδιώτης δεν θα επενδύσει μεγάλα ποσά τουλάχιστον στην αρχή, με σκοπό να διασφαλίσει ότι δεν θα υποφέρει σημαντικές χρηματικές απώλειες, λαμβανομένης υπόψη και της χαμηλής κερδοφορίας του αγαθού «εκπαίδευση». Άμεση απόρροια τούτου, είναι ότι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν θα έχουν στη «φαρέτρα» τους γνωστά ακαδημαϊκά ονόματα, αφού κάτι τέτοιο θα είναι δαπανηρό. Άλλωστε, αν ανατρέξει κανείς στην εμπειρία του εξωτερικού θα διαπιστώσει ότι τα περισσότερα (εάν όχι όλα) ιδιωτικά, κερδοσκοπικά πανεπιστήμια έβαλαν λουκέτο, είτε εξαιτίας της χαμηλής τους κερδοφορίας είτε επειδή παρουσίαζαν έλλειμμα. Συνεπώς, το ορθολογικό επιχείρημα αυτής της άποψης καταρρέει.
Η απάντησή μου στο ερώτημα περί σκοπιμότητας ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων είναι η εξής: εκτιμώ ότι η δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων δεν θα βλάψει το δημόσιο πανεπιστήμιο. Το τελευταίο έχει παγιωθεί στην παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα και θα απαιτηθεί επένδυση μεγάλων κεφαλαίων από ιδιώτες για να οδηγηθούμε σε μία, τρόπον τινά, «εξομοίωση» του επιπέδου σπουδών που θα προσφέρεται από τα ιδιωτικά με αυτό των δημοσίων πανεπιστημίων. Οι ενδείξεις που προσφέρει η εμπειρία του εξωτερικού συνηγορούν στο ότι δεν θα λειτουργήσει ο ανταγωνισμός μεταξύ ιδιωτικών και δημοσίων πανεπιστημίων. Επομένως, η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων ουδόλως θα οδηγήσει στην υποβάθμιση των δημοσίων και συνεπώς δεν θα πρέπει να απαγορεύεται η ίδρυσή τους, αρκεί να γίνεται υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Συνοπτικά, το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων (ΥΠΠΕΘ) δέον να εποπτεύει τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, ενώ θα πρέπει να εναρμονιστούν τα προγράμματα σπουδών των ιδιωτικών πανεπιστημίων με αυτά των δημοσίων (εννοείται ότι πρότυπο θα αποτελεί το δημόσιο). Κατ’ αυτόν τον τρόπο, κεφάλαια που εκρέουν από την Ελλάδα για τη χρηματοδότηση των Ελλήνων φοιτητών που σπουδάζουν σε πανεπιστήμια του εξωτερικού θα διατηρούνται εντός των εθνικών συνόρων και παράλληλα θα υπάρχει αποτελεσματικότερη εποπτεία των ελληνικών μη κρατικών πτυχίων, προληπτική και κατασταλτική, σε σχέση με τα ξένα πτυχία, που ελέγχονται πλέον μόνο τυπικά και μάλιστα εκ των υστέρων.
* Ο Παντελής Μαρκούλης είναι φοιτητής του τμήματος Νομικής του Α.Π.Θ.