ΔΕΙΤΕ ΠΡΩΤΟΙ ΟΛΑ ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΦΟΙΤΗΤΙΚΑ ΝΕΑ ΣΤΟ GOOGLE NEWS
Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Κάνε την αίτησή σου τώρα!
Τμήμα Φιλολογίας Παν. Πατρών: Το πρώτο τμήμα που έλαβε πλήρη πιστοποίηση του προγράμματος προπτυχιακών σπουδών
Το τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών είναι το πρώτο στην Ελλάδα που έλαβε πρόσφατα την πλήρη πιστοποίηση του προγράμματος προπτυχιακών σπουδών του.
Το Τμήμα μας είναι το πρώτο στο Πανεπιστήμιο Πατρών και το πρώτο Τμήμα Φιλολογίας σε όλη την Ελλάδα που έλαβε πρόσφατα πλήρη Πιστοποίηση του Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών του, αναφέρει μιλώντας στην Αντωνία Ρηγάτου για την «Πελοπόννησο» ο Πρόεδρος του τμήματος Φιλολογίας και αναπλ. Καθηγητής γλωσσολογίας κ. Γιώργος Ι. Ξυδόπουλος. Στη συνέχεια, σε ερώτημα για την μακεδονική γλώσσα ο κ. Ξυδόπουλος υπογράμμισε, ότι η όλη συζήτηση για την ονομασία της γλώσσας της Β.Μακεδονίας ως «Μακεδονική» είναι δήθεν βλαπτική ή απειλητική για την Ελλάδα και την ιστορία της δεν έχει κανένα επιστημονικό έρεισμα, τουλάχιστον από γλωσσολογική άποψη. Επίσης, σχετικά με την γλώσσα μας στην εποχή του διαδικτύου επεσήμανε, ότι η επίδραση που ασκούν τα Αγγλικά, ως κυρίαρχη γλώσσα, στα Ελληνικά έχει ως συνέπεια η γλώσσα μας να δανείζεται γλωσσικά στοιχεία με εντατικό ρυθμό. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν συνιστά απειλή επιβίωσης για τα Νέα Ελληνικά, αντιθέτως αποτελεί πηγή συνεχούς ανανέωσης της γλώσσας μας. Τέλος, σε ερώτημα που τέθηκε για τα greekslish, ο αναπλ. Καθηγητής γλωσσολογίας τόνισε, πως η επιλογή του ενός ή του άλλου τρόπου γραφής από τους χρήστες δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι η γλώσσα μας απειλείται. Άλλωστε το σύστημα γραφής που έχουμε επιλέξει να υιοθετήσουμε για να γράψουμε δεν συνιστά γλώσσα.
Συνέντευξη στην Αντωνία Ρηγάτου
Το τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών είναι το πρώτο στην Ελλάδα που έλαβε πρόσφατα την πλήρη πιστοποίηση του προγράμματος προπτυχιακών σπουδών του. Πείτε μας γι' αυτήν.
Η Πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών επιτυγχάνεται πλέον και στην Ελλάδα μέσω τυπικής διαδικασίας εξωτερικής αποτίμησης των δομών και του πλαισίου λειτουργίας του κάθε προγράμματος, με βάση προκαθορισμένα και διεθνώς αποδεκτά ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια και δείκτες, εναρμονισμένα με τις Αρχές Διασφάλισης Ποιότητας στον Ευρωπαϊκό Χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Η όλη διαδικασία οργανώνεται και συντονίζεται από την Αρχή Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ) και εφαρμόζεται πλέον υποχρεωτικά σε όλα τα Ανώτατα Ιδρύματα της χώρας μας.
Το Τμήμα Φιλολογίας είναι το πρώτο Τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών και το πρώτο Τμήμα Φιλολογίας στην Ελλάδα που έλαβε πρόσφατα πλήρη Πιστοποίηση του Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών (ΠΠΣ) του. Να σημειωθεί ότι το Τμήμα μας ήταν από τα πρώτα που συμμετείχε και στη διαδικασία εξωτερικής αξιολόγησης που είχε διεξαχθεί από την ΑΔΙΠ πριν 7 χρόνια, το 2011, στο Πανεπιστήμιο Πατρών.
Η διαδικασία πιστοποίησης για εμάς ξεκίνησε από τα μέσα του 2018 με την προετοιμασία και υποβολή, με ευθύνη και συντονισμό από την Ομάδα Εσωτερικής Αξιολόγησης (ΟΜΕΑ) του Τμήματος, λεπτομερούς και τεκμηριωμένης Πρότασης Ακαδημαϊκής Πιστοποίησης στη Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας (ΜΟΔΙΠ) του Πανεπιστημίου Πατρών. Η Πρόταση εγκρίθηκε από τη ΜΟΔΙΠ του ιδρύματος και στη συνέχεια εξετάστηκε και εγκρίθηκε και από την ΑΔΙΠ, η οποία και «έδωσε το πράσινο φως» για τη συνέχιση και ολοκλήρωση της διαδικασίας.
Η διαδικασία ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2018, με την επίσκεψη της Επιτροπής των ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων από ΑΕΙ του εξωτερικού στις εγκαταστάσεις του Τμήματος. Η Επιτροπή συνομίλησε με εκπροσώπους της MΟΔΙΠ, τη διοίκηση του Τμήματος, τα μέλη της ΟΜΕΑ και με μέλη του διδακτικού προσωπικού, με φοιτητές, με αποφοίτους, με εργοδότες και κοινωνικούς εταίρους. Επίσης, οι εμπειρογνώμονες επισκέφθηκαν το Κέντρο Ψηφιακής Έρευνας και Μελέτης, τα τέσσερα ερευνητικά εργαστήρια και τις λοιπές εγκαταστάσεις του Τμήματος.
Στο τέλος της επίσκεψης πραγματοποιήθηκε ενημέρωση των πρυτανικών αρχών του Ιδρύματος, της ΜΟΔΙΠ και της διοίκησης του Τμήματος για τα ευρήματα και τα συμπεράσματα της διαδικασίας. Οι εμπειρογνώμονες εξήραν το υψηλού επιπέδου διδακτικό και ερευνητικό έργο που παράγεται στο Τμήμα μας, καθώς και την υψηλή ποιότητα των ερευνητικών και ακαδημαϊκών συνεργασιών με ιδρύματα του εξωτερικού, που προωθούν την έντονη και παραγωγική κινητικότητα του προσωπικού και των φοιτητών μας. Επιπλέον, η επιτροπή σχολίασε ιδιαίτερα θετικά την αρτιότητα και υψηλή ποιότητα του Προπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών μας, που, αφενός, διασφαλίζει την ανάπτυξη των απαραίτητων γνώσεων και δεξιοτήτων οι οποίες δίνουν την προοπτική στους αποφοίτους μας να σταδιοδρομήσουν με επιτυχία στην Ελλάδα ή το εξωτερικό, και, αφετέρου, συνδέουν με επιτυχία το ακαδημαϊκό περιβάλλον με την αγορά εργασίας και την κοινωνία.
Στην έκθεση της επιτροπής, τι επισημαίνεται για το Τμήμα Φιλολογίας;
Τον Ιανουάριο 2019, η επιτροπή των εμπειρογνωμόνων κατέθεσε στην ΑΔΙΠ την έκθεσή της (που έχει συνταχθεί στα αγγλικά) στην οποία επισημαίνεται ότι το Τμήμα Φιλολογίας:
• είναι το πρώτο τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών που συμμορφώνεται πλήρως με το Σύστημα Εσωτερικής Αξιολόγησης του Πανεπιστημίου Πατρών.
• έχει υιοθετήσει και εφαρμόζει Πολιτική Διασφάλισης Ποιότητας η οποία συμμορφώνεται απόλυτα με την Πολιτική Ποιότητας του Πανεπιστημίου Πατρών.
• έχει εργαστεί και εργάζεται εντατικά και συστηματικά για την ανάπτυξη και εφαρμογή κατάλληλων διαδικασιών διασφάλισης ποιότητας.
• επιδεικνύει σαφή προθυμία για την προώθηση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της διδασκαλίας, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη φοιτητοκεντρική διδασκαλία και μάθηση.
• αναθεωρεί σε ετήσια βάση το πρόγραμμα προπτυχιακών σπουδών του, μέσω εσωτερικών διαδικασιών που εγγυώνται τη συνεχή βελτίωση της διδασκαλίας και τη σύνδεσή της με την έρευνα.
• προωθεί την ενεργό συμμετοχή των φοιτητών/ριών στις διαδικασίες αξιολόγησης και, μεταξύ άλλων, διενεργεί ετήσια αξιολόγηση όλων των μαθημάτων από τους φοιτητές με τη χρήση ερωτηματολογίων, μέσω της ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας της ΜΟΔΙΠ του Ιδρύματος.
Εν κατακλείδι, η Επιτροπή έμεινε απόλυτα ικανοποιημένη από τη λειτουργία του ΠΠΣ του Τμήματος Φιλολογίας, την υψηλού επιπέδου διδασκαλία και έρευνα, το ακαδημαϊκό περιβάλλον που είναι επικεντρωμένο στις ανάγκες των φοιτητών και τις υπάρχουσες σχέσεις συνεργασίας και σεβασμού μεταξύ του διδασκόντων και των φοιτητών.
Με βάση τα συμπεράσματα της έκθεσης πιστοποίησης, η ΑΔΙΠ χορήγησε στο Τμήμα μας πλήρη Ακαδημαϊκή Πιστοποίηση του ΠΠΣ του, με τετραετή ισχύ, από το 2019 έως το 2022 και μας απένειμε το ειδικό σήμα πιστοποίησης.
Όλα τα στοιχεία και σχετικά έγγραφα της διαδικασίας πιστοποίησης είναι διαθέσιμα από τον ιστότοπο του Τμήματος Φιλολογίας: [http://philology.upatras.gr/department/axiologisi/].
Η πολύ θετική αξιολόγηση του ΠΠΣ μας από την Επιτροπή αποτελεί ένα σημαντικό επίτευγμα για την κοινότητα του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και οφείλεται στην εντατική και συλλογική δουλειά όλων των μελών του Τμήματος, διδακτικού και διοικητικού προσωπικού και φοιτητών, τους οποίους, ως Πρόεδρος του Τμήματος, οφείλω να ευχαριστήσω και να συγχαρώ θερμά!
Το λαμπρό αυτό αποτέλεσμα όμως σε καμία περίπτωση δεν μας επιτρέπει να επαναπαυόμαστε. Ο μεγάλος αριθμός φοιτητών και ο μη επαρκής αριθμός μελών του διδακτικού προσωπικού παραμένουν μεγάλα προβλήματα, η επίλυση των οποίων θα μας βοηθήσει στην αποτελεσματική επίτευξη των στόχων που έχουμε θέσει.
Εξίσου σοβαρό ζήτημα είναι και οι ανεπαρκείς κτηριακές υποδομές μας: το Τμήμα μας στεγάζεται, όπως και άλλα Τμήματα της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, στα παλιά προκατασκευασμένα κτήρια του Πανεπιστημίου Πατρών που είχαν κατασκευαστεί στα τέλη της δεκαετίας του 1960.
Αν και έχουμε καταβάλει συστηματική προσπάθεια για την αναβάθμιση των διαθέσιμων υποδομών τα τελευταία 10 χρόνια, ζητούμενο παραμένει η ανέγερση ενός νέου και σύγχρονου κτηρίου για το Τμήμα μας, το οποίο θα ενοποιήσει τις διάσπαρτες εγκαταστάσεις μας και θα βελτιώσει σημαντικά τις συνθήκες εργασίας και σπουδών, και τις παρεχόμενες εκπαιδευτικές υπηρεσίες.
Η ανάγκη αυτή εκφράστηκε με σαφήνεια και έμφαση και από την Επιτροπή εμπειρογνωμόνων η οποία, αναγνωρίζοντας την εξαιρετική έρευνα και διδασκαλία που έχει επιτύχει το Τμήμα Φιλολογίας, συνιστά με έμφαση στο Πανεπιστήμιο Πατρών να ενισχύσει ουσιαστικά το Τμήμα μας, με την παροχή χρηματοδότησης για νέες θέσεις μελών ΔΕΠ, καθώς και για την βελτίωση και αναβάθμιση των υποδομών μας.
Αναμένουμε την έμπρακτη στήριξη του Πανεπιστημίου μας και της Πολιτείας, ώστε να συνεχίσουμε να επιτελούμε το έργο μας με τη μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα, προς όφελος των φοιτητών μας και της κοινωνίας.
Σύμφωνα με τη Συμφωνία των Πρεσπών η οποία βρίσκεται σε ισχύ, η επίσημη γλώσσα θα είναι η «μακεδονική γλώσσα». Συνιστά γλώσσα με την αναγνωρίσιμη έννοια του όρου η «μακεδονική» της FYROM; Πρόκειται για πολιτισμικό στοιχείο ή για προπαγανδιστικό εργαλείο;
Πράγματι, τον τελευταίο καιρό γίνεται έντονη συζήτηση για το θέμα της ονομασίας της γλώσσας της γειτονικής μας χώρας. Και σε αυτό το ερώτημά σας θα προσπαθήσω να σας δώσω μια σύντομη απάντηση.
Στην όλη συζήτηση υπάρχει καταρχάς σύγχυση ανάμεσα στην αρχαία και τη σύγχρονη εποχή. Στην Αρχαία Μακεδονία του Μ. Αλεξάνδρου, που γεωγραφικά ήταν πολύ ευρύτερη, μιλιόταν, στην καθημερινή επικοινωνία, η τοπική διάλεκτος της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας (που κατά την επικρατέστερη άποψη είχε χαρακτηριστικά της Δωρικής διαλέκτου), καθώς και η Αττική διάλεκτος στις πιο επίσημες περιστάσεις και στις επαφές των Αρχαίων Μακεδόνων με άλλους ελληνόφωνους, η οποία και επικράτησε αργότερα. Συνεπώς, δεν υφίσταται Αρχαία Μακεδονική γλώσσα. Ίσως μπορούμε να μιλάμε για μακεδονική διάλεκτο της Αρχαίας Ελληνικής, λόγω του γεωγραφικού προσδιορισμού της χρήσης της, αλλά σίγουρα όχι για αρχαία μακεδονική γλώσσα.
Συνήθως, η ονομασία της γλώσσας ενός κράτους καθορίζεται από το όνομα του ίδιου του κράτους. Έτσι, η γλώσσα που μιλιέται π.χ. στη Νορβηγία ονομάζεται Νορβηγική, Σουηδική στη Σουηδία και Δανέζικη στη Δανία παρότι πρόκειται για ποικιλίες της ίδιας ουσιαστικά γλώσσας, η οποία μοιράστηκε στα τρία με την ίδρυση των τριών ανεξάρτητων κρατών. Παρόμοιο παράδειγμα έχουμε στην Ολλανδία και στη Φλαμανδία (περιοχή του Βελγίου), όπου μιλιούνται ποικιλίες/διάλεκτοι της ίδιας γλώσσας, αλλά στην πρώτη περίπτωση η γλώσσα ονομάζεται Ολλανδική και στη δεύτερη περίπτωση Φλαμανδική. Μπορούμε να βρούμε πάμπολλα τέτοια παραδείγματα σε όλον τον κόσμο όπου οι γλώσσες «βαφτίζονται» σύμφωνα με τις ονομασίες των κρατών που τις υιοθετούν ως επίσημες γλώσσες. Ωστόσο, μια γλώσσα δεν είναι υποχρεωτικό να μετονομάζεται αν για κάποιο λόγο η γεωγραφική περιοχή στην οποία μιλιέται μπορεί να αποτελεί την επικράτεια δυο διαφορετικών κρατών. Τέτοια περίπτωση έχουμε π.χ. στη Γερμανία και την Αυστρία των οποίων η κοινή γλώσσα ονομάζεται Γερμανική. Για εθνικούς (ή και εθνικιστικούς) λόγους, πολλές φορές μπορεί να υιοθετηθεί διαφορετική ονομασία για τις διαλέκτους της ίδιας γλώσσας. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ πολλοί μιλούν για Αμερικανική γλώσσα εννοώντας την αμερικανική διάλεκτο της Αγγλικής. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι το θέμα της ονομασίας μιας γλώσσας είναι πολύπλοκο και πολυπαραγοντικό και ενέχει και κινδύνους εκμετάλλευσης από εθνικιστικούς κύκλους.
Για την περίπτωση της γλώσσας της «νεοφώτιστης» Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας (ΔΒΜ) ισχύουν παρόμοια ονοματολογικής φύσης ζητήματα. Στη διεθνή γλωσσολογική βιβλιογραφία, η γλώσσα της ΔΒΜ καταγράφεται ως "Macedonian" δεδομένου του ότι η χώρα και πριν και μετά την ανεξαρτητοποίησή της από τη Γιουγκοσλαβία ονομαζόταν «Μακεδονία/Δημοκρατία της Μακεδονίας». Ακόμη και με την ελληνική εκδοχή της ως πΓΔΜ/FYROM, η χώρα διεθνώς αντιμετωπιζόταν ως «Μακεδονία» και η γλώσσα της ως «Μακεδονική».
Από άποψη ουσίας, η Μακεδονική γλώσσα ανήκει στην οικογένεια των σλαβικών γλωσσών και συγγενεύει ως ένα βαθμό με τη Βουλγαρική, χωρίς όμως να είναι ίδια με αυτή, και βέβαια δεν έχει καμία σχέση με την Αρχαία ή τη Νέα Ελληνική. Εξαιτίας αυτής της της συγγένειας, πολλοί κατά τη συζήτηση του ονοματολογικού και για να αποφύγουν την «προκλητική» ονομασία «Μακεδονική» πρότειναν εναλλακτικές ονομασίες, όπως: σερβοβουλγαρική, σλαβική ή σλαβομακεδονική. Οι ονομασίες αυτές είναι προβληματικές αφού, καταρχάς, δεν αντανακλούν το όνομα του κράτους στο οποίο μιλιέται ως επίσημη η συγκεκριμένη γλώσσα, αλλά αντίθετα, αντανακλούν στοιχεία καταγωγής ή συγγένειας της συγκεκριμένης γλώσσας, κάτι που όπως είδαμε παραπάνω δεν εφαρμόζεται στην ονοματοδοσία των γλωσσών. Π.χ. σλαβικές γλώσσες είναι και η ρωσική και η πολωνική και η βουλγαρική, αλλά η κάθε μια έχει τη δική της ονομασία σύμφωνα με το όνομα του κράτους στο οποίο η κάθε μια είναι επίσημη γλώσσα. Μια άλλη ονομασία που προτάθηκε είναι η «βορειομακεδονική» που θα αντανακλούσε απόλυτα την ονομασία του κράτους της ΔΒΜ. Ωστόσο, ο προσδιορισμός «βόρειο-» είναι περιττός αφού δεν υπάρχει διάλεκτος ή άλλη γλώσσα που να φέρει το όνομα «μακεδονική» ή «νοτιομακεδονική». Οι ίδιες οι διάλεκτοι της Νέας Ελληνικής που μιλιούνται στην ελληνική διοικητική περιοχή της Μακεδονίας είναι γνωστές ως «βόρειο ιδίωμα» ή «βορειοελλαδίτικες» και όχι «μακεδονικές».
Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι η όλη συζήτηση ότι η ονομασία της γλώσσας της ΔΒΜ ως «Μακεδονική» είναι δήθεν βλαπτική ή απειλητική για την Ελλάδα και την ιστορία της δεν έχει κανένα επιστημονικό έρεισμα, τουλάχιστον από γλωσσολογική άποψη.
Κύριε Ξυδόπουλε, είστε ο Πρόεδρος του τμήματος και το αντικείμενό σας είναι η γλωσσολογία. Θέλω να μου πείτε, στην εποχή του διαδικτύου η γλώσσα μας δέχεται απειλές;
Το ερώτημά σας θεωρώ πως είναι εύλογο, αν λάβω υπόψη μου όλα αυτά που ακούγονται, λέγονται, γράφονται και διαδίδονται μέσω του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, συνήθως από αδαείς κινδυνολόγους. Θα προσπαθήσω να σας απαντήσω όσο πιο περιεκτικά μπορώ γιατί το θέμα χρειάζεται μεγάλη συζήτηση και μάλλον ειδική συνέντευξη!
Η γλώσσα μας, τα Νέα Ελληνικά, είναι μια ζωντανή σύγχρονη γλώσσα που μιλιέται σήμερα ως πρώτη (δηλαδή όχι ως ξένη ή δεύτερη) γλώσσα από περίπου 11 εκατομμύρια ομιλητές στην Ελλάδα και από ακόμη 3,5 εκατομμύρια περίπου ομιλητές στον υπόλοιπο κόσμο. Όπως καταλαβαίνετε είναι μια γλώσσα με σχετικά μικρό αριθμό ομιλητών, αν σκεφτείτε ότι άλλες σύγχρονες γλώσσες μιλιούνται από πολλαπλάσιο αριθμό ομιλητών σε ολόκληρο τον κόσμο, όπως π.χ. τα Κινέζικα (Μανδαρινικά), με 875 εκατομμύρια ομιλητές, τα Ινδικά (Χίντι), με 370 εκατομμύρια ομιλητές, τα Ισπανικά με 350 εκατομμύρια ομιλητές, τα Αγγλικά με 340 εκατομμύρια ομιλητές κ.ο.κ. Αν μάλιστα προσθέταμε στους ομιλητές αυτούς και όσους μιλούν αυτές τις γλώσσες ως δεύτερη ή ξένη γλώσσα τότε οι αριθμοί θα ήταν ακόμη πιο αυξημένοι.
Μια γλώσσα απειλείται με θάνατο/εξαφάνιση αν δεν έχει επαρκή αριθμό ομιλητών. Αυτή τη στιγμή, σε ολόκληρο τον πλανήτη μιλιούνται περί τις 7.000 γλώσσες. Μέσα στα επόμενα 80 χρόνια, οι περισσότερες από αυτές αναμένεται να έχουν εξαφανιστεί επειδή οι ομιλητές τους τη στιγμή αυτή δεν υπερβαίνουν τους 10.000. Μάλιστα, υπάρχουν ήδη δεκάδες γλώσσες που έχουν σχεδόν «πεθάνει» αφού διαθέτουν σήμερα το πολύ δέκα ομιλητές.
Αν λάβουμε υπόψη μας το «μέγεθος» των Νέων Ελληνικών, σε σύγκριση με εκείνο άλλων γλωσσών όπως π.χ. των Κινεζικών ή των Αγγλικών, καταλαβαίνουμε ότι η γλώσσα μας είναι μια σχετικά «μικρή» γλώσσα, της οποίας όμως η ύπαρξη και επιβίωση βεβαίως και δεν απειλείται αφού διαθέτει υπερεπαρκή αριθμό ομιλητών.
Πράγματι λοιπόν διαπιστώνουμε ότι καταγράφεται η τάση οι περισσότερες ανθρώπινες γλώσσες να απειλούνται με εξαφάνιση και να επικρατούν στη θέση τους όσες γλώσσες είναι ισχυρές και κυρίαρχες. Πρόκειται για μια απόλυτα φυσική και προβλέψιμη διεργασία η οποία ούτε είναι δυνατόν να αποτραπεί ούτε ευθύνεται κάποιος γι' αυτή. Αντίθετα, προκαλείται από διάφορους παράγοντες που δεν έχουν να κάνουν με την υπόσταση των ίδιων των γλωσσών αλλά με τις κοινωνικοπολιτικές και ιστορικές συνθήκες και συγκυρίες που επικρατούν σήμερα και επηρεάζουν την πορεία του κόσμου. Τέτοιοι παράγοντες είναι π.χ. η παγκοσμιοποίηση, οι ανακατατάξεις κρατών, η αφομοίωση των γλωσσικών μειονοτήτων από γλωσσικές πλειονότητες, κλπ. που οδηγούν τους ομιλητές να εγκαταλείπουν τη μητρική τους γλώσσα και να υιοθετούν σταδιακά την κυρίαρχη γλώσσα που μιλιέται στην περιοχή όπου ζουν.
Οι «μικρές» ή «ανίσχυρες» γλώσσες συνεπώς πιέζονται περισσότερο λόγω της επίδρασης που τους ασκούν άλλες «μεγαλύτερες» ή «ισχυρότερες» γλώσσες που, όπως είδαμε νωρίτερα, διαθέτουν μεγάλους αριθμούς ομιλητών και είναι διαδεδομένες σε πολλές περιοχές του πλανήτη. Μια τέτοια γλώσσα με ευρεία διάδοση σε όλον τον πλανήτη είναι τα Αγγλικά.
Τα Αγγλικά διαθέτουν, όπως είδαμε, 340 εκατομμύρια ομιλητές που κατοικούν σε διάφορες αγγλόφωνες χώρες της Ευρώπης, της Αμερικής, της Αυστραλίας, της Αφρικής και της Ασίας αλλά και επιπρόσθετα 170 εκατομμύρια ομιλητές που τα μιλούν ως δεύτερη ή ξένη γλώσσα. Αυτό σημαίνει ότι τα Αγγλικά είναι σήμερα η σημαντικότερη «διεθνής» γλώσσα που χρησιμοποιείται ως η γλώσσα διαμεσολάβησης (lingua franca) μεταξύ αλλόγλωσσων συνομιλητών (π.χ. μεταξύ ενός ελληνόφωνου και ενός γαλλόφωνου, που ο ένας δεν μιλά τη γλώσσα του άλλου). Επιπρόσθετα, τα Αγγλικά έχουν καθιερωθεί σήμερα διεθνώς ως η γλώσσα των επιστημών, της τεχνολογίας, του διαδικτύου, του gaming, του lifestyle κ.ο.κ. Για αυτούς και άλλους λόγους που δεν έχουμε τον χρόνο και τον χώρο να συζητήσουμε εδώ, καταλαβαίνουμε ότι τα Αγγλικά είναι σήμερα η πλέον κυρίαρχη γλώσσα σε όλον τον πλανήτη (παρότι, όπως είδαμε, δεν είναι η «μεγαλύτερη» γλώσσα σε πλήθος ομιλητών).
Προφανώς, τα Αγγλικά ως κυρίαρχη γλώσσα επηρεάζουν όλες τις άλλες γλώσσες (μεγάλες και μικρές, ισχυρές και ανίσχυρες) και μαζί μ' αυτές και τα Νέα Ελληνικά, λόγω της επαφής των ομιλητών της με τους ομιλητές των άλλων γλωσσών. Η επίδραση των Αγγλικών στα Νέα Ελληνικά είναι έντονη και αυτό φαίνεται σε διάφορα επίπεδα του γλωσσικού συστήματος αλλά ιδίως στο λεξικό επίπεδο, μέσω του εντατικού δανεισμού λεξικών μονάδων αγγλικής προέλευσης που συναντάμε όλο και περισσότερο στην καθημερινή χρήση της γλώσσας.
Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο γλωσσικός δανεισμός είναι ένας φυσικός μηχανισμός ανανέωσης της γλώσσας ο οποίος επηρεάζει και τα ίδια τα Αγγλικά. Άλλωστε, το μεγαλύτερο μέρος των λέξεων των Αγγλικών είναι δάνεια από άλλες γλώσσες, παλαιότερες ή σύγχρονες.
Τα αποτελέσματα του γλωσσικού δανεισμού από τα Αγγλικά (και λιγότερο από άλλες γλώσσες σήμερα) στη γλώσσα μας είναι η εισροή νέων λέξεων, οι οποίες κατονομάζουν νέες έννοιες σε όλες τις περιοχές της ανθρώπινης δραστηριότητας. Αυτό βεβαίως και δεν συνιστά απειλή για τη γλώσσα μας, με τη στενή έννοια του όρου, αλλά αντιθέτως αποτελεί ανανέωση του λεξικού της αποθέματος. Μια λέξη αγγλικής προέλευσης, με το που εισέρχεται στη γλώσσα μας, προσαρμόζεται, αρχικά με το να προφέρεται στα ελληνικά, αποκτώντας έτσι ελληνοπρεπή μορφή, και, στη συνέχεια, με το να αρχίσει να κλίνεται και να αποκτά και παράγωγες λέξεις. Τα παραδείγματα είναι πάμπολλα. Οι λέξεις π.χ. κομπιούτερ, ραντάρ και φάστφουντ, παρότι είναι αγγλικής προέλευσης, έχουν ενταχθεί πλήρως στο λεξικό απόθεμα των Νέων Ελληνικών. Μάλιστα, έχουν αποκτήσει και παράγωγα όπως κομπιουτεράς, κομπιουτεράκι, ρανταράκι, ρανταρίστας, και φαστφουντάδικο. Οι λέξεις αυτές έχουν προσαρμοστεί/εξελληνιστεί και θεωρούνται πλέον ελληνικές και χρησιμοποιούνται ευρέως και κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι συνιστούν τεκμήριο απειλής για τα Νέα Ελληνικά. Μάλιστα, ακόμα και αν οι δάνειες λέξεις, όπως ισχυρίζονται κάποιοι, πρέπει να μεταφράζονται στα Ελληνικά και να μην χρησιμοποιούνται με την ξενική τους μορφή, ώστε δήθεν να μην απειλούν, δεν παύουν να είναι δάνειες. Και πάλι μιλάμε για δανεισμό, αλλά στην περίπτωση αυτή για μεταφραστικό δανεισμό. Έτσι, το κομπιούτερ μεταφράστηκε ως υπολογιστής, το ραντάρ ως ραδιοεντοπιστής και το φαστφουντ(άδικο) ως ταχυφαγείο/ταχυεστιατόριο. Οι μεταφράσεις αυτές, επιτυχημένες ή μη, πολλές φορές δεν επικρατούν αφού η εισροή και η χρήση νέων λέξεων είναι τόσο ραγδαία που η προτεινόμενη μετάφρασή τους πολλές φορές δεν καταφέρνει ή δεν προλαβαίνει να επικρατήσει έναντι της ξενικής λέξης (βλ. π.χ. exit poll ως μεταδημοσκόπηση, backup ως εφεδρεία ή demo ως επίδειξη!).
Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι η γλώσσα μας πράγματι πιέζεται από την επίδραση που της ασκούν τα Αγγλικά, ως κυρίαρχη γλώσσα, και κατά συνέπεια δανείζεται γλωσσικά στοιχεία με εντατικό ρυθμό. Όμως, όπως είδαμε παραπάνω, αυτό σε καμία περίπτωση δεν συνιστά απειλή επιβίωσης για τα Νέα Ελληνικά, αντιθέτως αποτελεί πηγή συνεχούς ανανέωσης της γλώσσας μας!
Η συχνή χρήση των greeklish στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι η νέα απειλή της ελληνικής γλώσσας; Ta greeklish είναι νέα απειλή ή νέα γλώσσα;
Με τον όρο greeklish δεν αναφερόμαστε σε γλώσσα αλλά σε έναν ορθογραφικό κώδικα γραφής που περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο τους λατινικούς αλφαβητικούς χαρακτήρες και, σε κάποιες εκδοχές του, και κάποιους αριθμητικούς χαρακτήρες που μοιάζουν με χαρακτήρες του ελληνικού αλφαβήτου (π.χ. η Αθήνα μπορεί να απεικονιστεί ως Α8hna ή Α8ina αντί για Αthina αφού το «8» μοιάζει με τον ελληνικό χαρακτήρα «θ»).
Ο ορθογραφικός αυτός κώδικας ξεκίνησε να χρησιμοποιείται πριν 20 χρόνια περίπου για τη γραπτή απεικόνιση των Ελληνικών από την ανάγκη επικοινωνίας μέσω ηλεκτρονικών μέσων που δεν υποστήριζαν επαρκώς και με ασφάλεια την κωδικοποίηση στο ελληνικό αλφάβητο. Αυτό το πρόβλημα έχει λυθεί τα τελευταία χρόνια με το σύστημα κωδικοποίησης συστημάτων γραφής Unicode. Οι χρήστες όμως των ηλεκτρονικών μέσων και ιδίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook, Instagram) αλλά και στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και στις πλατφόρμες ηλεκτρονικής συνομιλίας (chat) όπως π.χ. το Μessenger επιλέγουν πολλές φορές για πρακτικούς λόγους και για μεγαλύτερη ταχύτητα επικοινωνίας να γράφουν Ελληνικά σε greeklish. Η γραφή της ελληνικής λόγω της ύπαρξης τονούμενων γραφημάτων (για τα φωνήεντα) απαιτεί μεγαλύτερο χρόνο πληκτρολόγησης απ' ό,τι η γραφή σε greeklish ή η γραφή με κεφαλαία σε ελληνικό αλφάβητο ή η άτονη γραφή (που πλέον μπορεί να αποτραπεί με το σύστημα αυτόματης διόρθωσης (autocorrect) κατά την πληκτρολόγηση). Με άλλα λόγια, οι χρήστες κατά την ηλεκτρονική επικοινωνία, αναζητώντας τη μέγιστη ταχύτητα, επιλέγουν εκείνο τον τρόπο γραφής που τους είναι πιο οικείος, πιο πρακτικός και ευκολόχρηστος.
Η επιλογή αυτή για τους περισσότερους αν όχι όλους τους χρήστες περιορίζεται στα ηλεκτρονικά μέσα. Όταν επικοινωνούν γραπτώς με συμβατικό τρόπο (π.χ. γραφή μιας επιστολής, συμπλήρωση αίτησης κλπ.) επιλέγουν βέβαια να γράψουν με την καθιερωμένη ορθογραφία στο ελληνικό αλφάβητο, τηρώντας μάλιστα τους ορθογραφικούς κανόνες.
Το σύστημα γραφής της Νέας Ελληνικής βασίζεται εν πολλοίς στο σύστημα γραφής της Αρχαίας Ελληνικής, με την προσθήκη των πεζών γραμμάτων και των τονικών σημαδιών που δεν υπήρχαν στην Αρχαία Ελληνική. Αυτό το γεγονός και μόνο προσδίδει μια ιστορική και συναισθηματική αξία στο σύστημα γραφής της γλώσσας μας κάτι που δικαιολογεί εν μέρει τις αντιδράσεις από το ευρύ κοινό εναντίον των greeklish θεωρώντας τα απειλή για τη γλώσσα μας.
Ωστόσο, η επιλογή του ενός ή του άλλου τρόπου γραφής από τους χρήστες δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι η γλώσσα μας απειλείται. Άλλωστε το σύστημα γραφής που έχουμε επιλέξει να υιοθετήσουμε για να γράψουμε δεν συνιστά γλώσσα. Δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια σύμβαση / μια συμφωνία μεταξύ των χρηστών ότι θα γράφουμε στο ελληνικό, στο λατινικό ή στο αραβικό αλφάβητο. Το ότι το σύστημα γραφής και η ορθογραφία είναι συμβάσεις φαίνεται και από το γεγονός ότι αυτά μπορεί να τροποποιούνται με εισηγήσεις των αρμόδιων επιστημονικών κοινοτήτων και με αποφάσεις της Πολιτείας, όπως έγινε π.χ. στη χώρα μας το 1984 με την αλλαγή του συστήματος γραφής της Ελληνικής από πολυτονικό σε μονοτονικό. Παρόμοιες αλλαγές στη γραπτή απεικόνιση μιας γλώσσας μπορούμε να έχουμε σε ευρύτερη κλίμακα με αλλαγή του αλφαβήτου, όπως έγινε π.χ. στην Τουρκία από τον Κεμάλ Ατατούρκ το 1928 με την εγκατάλειψη του αραβικού αλφαβήτου και την υιοθέτηση του λατινικού αλφαβήτου για τη γραφή της Τουρκικής, ως ενός μέσου εκσυγχρονισμού και εξευρωπαϊσμού του νεότευκτου τότε τουρκικού κράτους.
Στην Ελλάδα, μετά τις γλωσσικές μεταρρυθμίσεις του 1976 (καθιέρωση της δημοτικής) και 1982 (κατάργηση του πολυτονικού), δεν έχουν προκύψει ανάγκες άλλων τέτοιων μεταρρυθμίσεων. Η επιστημονική κοινότητα δεν έχει εισηγηθεί καμία αλλαγή του αλφαβήτου από ελληνικό σε λατινικό ή κάτι ανάλογο, οπότε δεν έχει υπάρξει και καμία τέτοια συζήτηση σε πολιτικό επίπεδο. Μπορεί να έχουν ακουστεί ή να ακούγονται μεμονωμένα απόψεις, σκέψεις, προτάσεις από διαφόρους π.χ. για υιοθέτηση του λατινικού αλφαβήτου, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχουν επίσημες σκέψεις για κάποια τέτοια αλλαγή. Είναι αλήθεια ότι για πρακτικούς λόγους η ελληνική γραφή δημιουργεί διάφορα προβλήματα ιδίως στην επαφή μας με τους ξένους επισκέπτες στη χώρα μας. Γι' αυτό άλλωστε όλες οι πινακίδες κυκλοφορίας στην Ελλάδα είναι γραμμένες και στα Ελληνικά και στα Λατινικά/Αγγλικά. Αυτό όμως από μόνο του δεν θα μπορούσε να συνιστά λόγο για κάποια τέτοια μεταρρύθμιση του συστήματος γραφής της γλώσσας μας.