Από το Πανεπιστήμιο Κρήτης με βλέμμα στραμμένο στην Ευρώπη

"Με τα χίλια δυο στραβά που βλέπω στην Ελλάδα, εντυπωσιάζομαι που υπάρχει το ΙΤΕ"

Με σπουδές Φυσικής και Χημείας στο Πανεπιστήμιο Cornell (USA) και PhD στο Πανεπιστήμιο Stanford, ο δρ Πέτρος Ρακιτζής, καθηγητής σήμερα στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και ερευνητής στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ), είναι ένας από τους 59 Ευρωπαίους ερευνητές, των οποίων το έργο θα χρηματοδοτήσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας. Με στόχο την «απόδειξη του εφικτού μιας ιδέας», οι επιχορηγήσεις, που φτάνουν τα 150.000 ευρώ, δίνουν την ευκαιρία για τη μετατροπή καινοτόμων ιδεών σε βιώσιμα προϊόντα, αλλά και τη δημιουργία νεοφυών επιχειρήσεων.

Ποιος είναι ο ερευνητής που ξεχώρισε από τη χώρα μας; Πώς αξιολογεί τις προοπτικές για τους νέους επιστήμονες;


Γεννημένος στην Αμερική από Ελληνες γονείς –αμφότερους γιατρούς–, ο 29χρονος, τότε, δρ Πέτρος Ρακιτζής εγκαθίσταται στην Ελλάδα πριν από 16 χρόνια. Υπηρετεί στον στρατό, όπου συναντά «όλα τα αρνητικά της χώρας συγκεντρωμένα», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει. Μια «σχεδόν τουριστική» επίσκεψή του στο ΙΤΕ και συγκυρίες ευνοϊκές, καθώς τότε ανοίγει μία θέση στο αντικείμενό του, τον οδηγούν στη σημερινή του θέση.

Επιστημονικός κύκλος

«Ηρθα στις χρυσές εποχές, αν και μπορεί στο μέλλον να αναγκαστώ να φύγω στο εξωτερικό» δηλώνει. Τι προκρίνει ο ίδιος ως καλύτερη λύση για τους νέους επιστήμονες; «Δεν υπάρχει μία σωστή απάντηση. Θεωρώ καλύτερο να πηγαίνει κανείς εκεί που θα αποδώσει καλύτερα. Προσωπικά, όταν βλέπω καλούς φοιτητές, τους παροτρύνω για σπουδές στο εξωτερικό. Οι Ελληνες που διαπρέπουν στο εξωτερικό ίσως να κάνουν μεγαλύτερο καλό στην Ελλάδα αντί να έμεναν εδώ. Τους συμβουλεύω να επιστρέψουν μόνο αν υπάρχει θέση –το ίδιο έκανα κι εγώ. Δεν θα γυρνούσα για να ζητιανέψω. Διαφορετικά, καλύτερα να μείνουν έξω, όπου οι ευκαιρίες είναι καλύτερες. Σε κάθε περίπτωση, απαραίτητη η παραμονή τους στο εξωτερικό για 5-10 χρόνια. Ακόμη και κοινωνικά, πρέπει να διευρύνει κανείς τον διεθνή επιστημονικό του κύκλο. Στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, από τους 30 καθηγητές στο Τμήμα Φυσικής, η πλειοψηφία έχει δεκαετή θητεία εκτός Ελλάδας».

Τα μεσημέρια στην τραπεζαρία, προκύπτει δυσαρέσκεια στις συζητήσεις με συναδέλφους; «Γκρίνια όπως “γιατί γύρισα;”, ασφαλώς. Αρκετοί έχουν φύγει ήδη. Ολοι κοιτούν τις επιλογές τους, επειδή υπάρχει αυτή η αβεβαιότητα της “καταστροφής του επαγγέλματος”, με την έννοια ότι δεν θα μπορούν να το εξασκήσουν σε υποφερτό επίπεδο».

Ποια είναι η εικόνα που έχει ο ερευνητής για το έργο που επιτελείται στο ΙΤΕ; «Με τα χίλια δυο στραβά που βλέπω στην Ελλάδα, εντυπωσιάζομαι που υπάρχει το ΙΤΕ. Το επίπεδο είναι υψηλό. Οπωσδήποτε ανταγωνιστικό. Η διεθνής κατάταξή μας, επίσης σχετικά υψηλή –έχω δει λίστα που το Πανεπιστήμιο Κρήτης είναι πέμπτο στις Θετικές Επιστήμες στην Ευρώπη κι ας σημαίνει αυτό ότι συμπεριλαμβάνονται και κάποια κριτήρια που βολεύουν. Σε παγκόσμιο επίπεδο, νομίζω ότι είμαστε περίπου στην εκατοστή θέση. Πάντως, δεν νομίζω αυτό να έχει ιδιαίτερη σημασία. Το σημαντικό είναι πως τακτικά βγάζουμε καλή δουλειά –ξέρετε πόσα άρθρα δημοσιεύουμε σε κορυφαία περιοδικά Nature και Science; Από την άλλη, όταν έχω έναν πολύ καλό προπτυχιακό φοιτητή, δεν θα τον έχω για διδακτορικό, θα πάει Αμερική, ενώ σκεφτείτε πως συχνά χάνουμε δυνατούς φοιτητές, οι οποίοι προτιμούν τα πανεπιστήμια της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης, αποφεύγοντας το Ηράκλειο λόγω απόστασης».

Το μέλλον

Οραμά του; «Θα ήθελα η έρευνα που γίνεται από το ΙΤΕ και άλλα ελληνικά πανεπιστήμια να αξιοποιηθεί από νεοφυείς εταιρείες (spin-offs) που θα δημιουργούμε εδώ με χρηματοδότηση του κράτους. Στη συνέχεια, αφού θα μπορούσαμε να αποδείξουμε σε ιδιωτικούς επενδυτές ότι μπορούμε να αναπτύξουμε επιτυχημένες εταιρείες, θα βασιζόμασταν πλέον σε αυτούς. Γιατί το μέλλον της Ελλάδας ποιο είναι; Να βγάζουμε μόνο ελιές; Δεν γίνεται!».

Οσο για τις προοπτικές του ΙΤΕ; «Το ΙΤΕ επιβιώνει σαν ένα ευρωπαϊκό ινστιτούτο, όχι ως ελληνικό. Το 90% της χρηματοδότησης προέρχεται από την Ευρώπη ενώ, αν και στελεχωμένο κυρίως από Ελληνες, μας διαπνέει όλους νοοτροπία διεθνής. Το ΙΤΕ είναι ένα μικρό εξωτερικό. Μου αρέσει, γιατί όταν είμαι στη δουλειά, νιώθω ότι βρίσκομαι στην Ελλάδα όπως θα έπρεπε να είναι».

Καινοτόμος μέθοδος, με εφαρμογή σε πολλούς επιστημονικούς τομείς

Η καινοτόμος ιδέα του δρα Πέτρου Ρακιτζή, που θα επιχορηγηθεί από την Ε.Ε., έχει τίτλο CHIRALSENSE. Πρόκειται για βελτίωση, με τη χρήση πολωσιμετρίας, της ευαισθησίας και της ταχύτητας ανίχνευσης της χειρομορφίας (της ιδιότητας δύο μορίων να είναι εναντιόμορφα, δηλαδή να μην μπορούν να ταυτιστούν με την κατοπτρική τους εικόνα).

Η μέθοδος προβλέπεται να χρησιμοποιηθεί σε πολλούς επιστημονικούς τομείς. Πώς; «Αν και η φύση φτιάχνει τις ουσίες της μόνο δεξιόστροφες ή μόνο αριστερόστροφες, το ίδιο είναι δύσκολο να γίνει τεχνητά. Οταν μία φαρμακευτική εταιρεία παρασκευάζει ένα φάρμακο, ένα σφάλμα στην αναλογία των δύο μπορεί να είναι καταστροφικό, όπως στην περίπτωση τερατογενέσεων που προκλήθηκαν τη δεκαετία του ’50 εξαιτίας σφάλματος στη χειρομορφία της θαλιδομίδης, ενός φαρμάκου για εγκύους. Εμείς μπορούμε να κάνουμε τις μετρήσεις της χειρομορφίας με μεγάλη ταχύτητα και ακρίβεια». Αλλη εφαρμογή; «Στην Ιατρική: η συγκεκριμένη τεχνική μετράει τη δομή πρωτεϊνών. Φανταστείτε τις πρωτεΐνες σαν... μακαρόνια, που βρίσκονται σε ευθεία γραμμή και στη συνέχεια, τυλίγονται για να φτιάξουν κάτι συμπαγές –αυτό ονομάζεται αναδίπλωση. Η αναδίπλωση πρέπει να γίνει με τον σωστό τρόπο, διαφορετικά προκαλεί ασθένειες όπως το Πάρκινσον ή το Αλτσχάιμερ. Με τη δυνατότητα να μετρηθεί η δομή των πρωτεϊνών με βάση αυτή την τεχνική, έχουμε ένα σημαντικό όπλο για τη μελέτη των αιτίων τέτοιων ασθενειών. Αυτό δεν είναι παρά ένα μικρό βήμα για την επιστήμη. Η πορεία θα δείξει πόσο σημαντικό ήταν».

Φοιτητικά Νέα/Foititikanea.gr